Wat denk ik over evolutie en schepping?

Op de technologische nieuwssite Slashdot ontstond een discussie over evolutie en creationisme. Ik heb me daar maar niet ingemengd. Wel vond ik het een goede aanleiding om mijn eigen gedachten daarover op te schrijven. Anderen mogen dat ook weten, dus plaats ik het hier in mijn weblog. Noot: dit zijn mijn gedachten op dit moment, vrijdag 14 januari 2005. Het is een theorie. Ik reserveer het recht om mijn mening aan te passen aan de hand van nieuwe kennis of opvattingen van anderen.

Religie

Bij een debat over evolutie en schepping komt religie al snel om de hoek kijken. Veel christenen beweren dan dat de evolutietheorie ook maar een theorie is en niet bewezen is. Veel anderen beweren dat de christenen niet wetenschappelijk zijn met hun scheppingsverhaal. Daar speelt natuurlijk mee dat door veel mensen uit beide kampen de evolutietheorie wordt gezien als argument tegen het bestaan van God. Christenen kunnen moeilijk achter die conclusie staan - hoeveel bewijzen er eventueel ook voor zijn - terwijl atheïsten dat maar al te graag willen. Omdat die conclusie snel getrokken wordt, is het moeilijk de discussie zuiver te houden. Velen weten natuurlijk ook het fijne niet af van alle wetenschappelijke kanten aan het debat. Als je niets van DNA afweet, heeft het weinig zin om je te mengen in een discussie over de wetenschappelijke waarde van de evolutietheorie. Ik zal daar in dit stuk dan ook weinig over zeggen.

Theorie

Tegenstanders van de evolutietheorie zeggen vaak dat het slechts een theorie is. Maar dat geldt ook voor de gravitatietheorie, de relativiteitstheorie, enzovoorts. Die zullen door weinig mensen zomaar terzijde worden geschoven. De evolutietheorie is de heersende wetenschappelijke theorie gebaseerd op waarnemingen in het veld. Op grond van nieuwe waarnemingen kan deze theorie aangepast worden of opgevolgd worden door een andere theorie die beter bij de waarnemingen past. Waarnemingen zijn daarbij niet per se feiten. De waarneming kan verkeerd zijn of verkeerd geïnterpreteerd worden. De evolutietheorie is een theorie die volgens veel wetenschappers goed past bij de huidige waarnemingen. Dit kan veranderen, als er goede wetenschappelijke argumenten voor zijn.

Dogmatisch creationisme

Aan de andere kant kan het creationisme ook veranderen. Aan het eind van de Middeleeuwen werd je verketterd als je beweerde dat de aarde niet het middelpunt van het heelal was. Dat ging immers in tegen de bijbel. Ondertussen hebben (vrijwel?) alle christenen geconcludeerd dat de aarde inderdaad om de zon draait in plaats van andersom en dat die gedachte geen onrecht doet aan de bijbel. Met creationisme kan het ook zo gaan. Er is niet slechts één uitleg van het scheppingsverhaal mogelijk. Als wetenschappers waarnemingen doen die beter te verklaren zijn met een andere uitleg, moet je daar open voor staan.

Volledigheid

De evolutietheorie kan niet alles verklaren. Er blijven genoeg vragen over, zoals: hoe is het eerste leven ontstaan? Ik voel me door laboratoriumexperimenten nog niet gedwongen om aan te nemen dat dat - met voldoende geduld - vanzelf gebeurt, toevallig. Misschien streeft de evolutietheorie er niet eens naar om dat te verklaren, al past het wel in die hoek. Hoe de aarde zelf is ontstaan, valt natuurlijk sowieso buiten het bereik van deze theorie. Dan heb je het meer over de theorie van de Big Bang, die ik later kort nog zal noemen.

Micro- en macro-evolutie

Dat er een vorm van evolutie plaatsvindt, lijkt me helder. Soorten ontwikkelen zich steeds verder. Maar is er ook macro-evolutie? Kunnen vogels bijvoorbeeld voortgekomen zijn uit reptielen? Zijn gewervelde dieren viavia voortgekomen uit de eerste eencelligen? Dat vind ik moeilijk te geloven. Er schijnen aanwijzingen te zijn - in huidige botten of misschien in fossielen - dat walvissen eerst op het land hebben geleefd en zich in de loop der tijd tot zeedieren hebben ontwikkeld. Dat kan. Maar na al die miljoenen jaren in zee zijn het nog steeds geen vissen geworden. Je ontwikkelt kennelijk niet zomaar kieuwen in plaats van longen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld zeehonden kunnen walvissen niet op het land leven, dus het lijkt me dat ze geen voordeel meer hebben van hun longen. Met kieuwen zouden ze niet naar boven hoeven gaan om adem te halen. Dat zou helpen bij het ontwijken van harpoenen. Maar natuurlijke selectie heeft geen walvissen met kieuwen voortgebracht. Micro-evolutie kan best bestaan - walvissen die voorpoten krijgen die steeds meer op flippers gaan lijken en een ademhalingsstelsel dat steeds beter zuurstof kan vasthouden - maar macro-evolutie moet ik nog zien. Samengevat: een landdier kan wel een zeedier worden, maar geen vis.

Letterlijk scheppingsverhaal?

Heeft het creationisme dan gelijk? Ik heb niet de indruk dat je het scheppingsverhaal per se letterlijk moet nemen. Het brengt vooral tot uitdrukking dat God het heelal, de aarde en het leven daarop gemaakt heeft. Of hij daar nou zeven dagen of zeven miljard jaar voor uittrok, is wel boeiend, maar maakt voor het verhaal niet uit. De bijbel is geen wetenschappelijk boek. God is prima in staat om een aarde in zeven dagen te maken, inclusief dinosaurusbotten om de wetenschappers leuk bezig te houden. Maar of dat nou zo letterlijk gebeurd is? Voor mij doet dat er niet enorm toe. De kern wel: God als Schepper.

Mijn theorie

God heeft het heelal, de aarde en het leven daarop gemaakt. De tijdsspanne weet ik niet. (Hoe God is onstaan weet ik niet, maar bij de Big Bang theorie - eerst was er niets en toen ontplofte dat - mis ik ook iets. Maar dat is een andere theorie.) God heeft een aantal basisvormen van leven op aarde gecreëerd, waaronder de mens, maar ook de kat, de hond, de vis, de dennenboom, de eencellige, enzovoorts. God zorgde ervoor dat alle ingrediënten voor de huidige soortenrijkdom aanwezig waren. Hij heeft een evolutiemechanisme in werking gezet, zodat deze soorten zich verder konden ontwikkelen. Ook konden er nieuwe soorten ontstaan uit andere, maar niet vogels uit reptielen of een kat uit een hond.

Tijdsspanne

Hoelang leven er al mensen op aarde? Misschien zo'n 5000 jaar zoals uit de bijbel is uit te rekenen. Misschien veel langer, zoals oude botten suggereren. Daar mogen wetenschappers over bakkeleien. Ik ben daar geen expert in. Ik geloof dat God de Schepper van het leven is. Verdere details zijn wel interessant, maar doen daar niets aan af.